Dag 3-7: Over kriebelmieren en de kracht van Umuganda

Donderdag 22 september begon spectaculair. Na een warme nacht onder de klamboe lokte de douche. Ik stapte in de bak, opende de kraan en werd gelijk besprongen door hordes kleine mieren. Ze beten niet maar kriebelden enorm. Ik probeerde ze weg te spoelen met de handdouche maar ze bleven komen, van alle kanten. Gelukkig kon ik mijn neiging om te gillen onderdrukken. Afgedroogd, handdoek om en Gerry en Jan Willem geroepen. ‘Holy shit’ riep JW uit toen hij de situatie overzag. Dit hadden zij ook nog niet meegemaakt. Maar… ze hadden wel de oplossing in huis: gifroze kristallen die in alle risicovolle gaten zijn gepropt. Een afdoende maatregel tot nu toe.
De rest van de dag was ik moe en duizelig. Waarschijnlijk moest ik wennen aan het hoogteverschil, Kigali ligt op 1.500 meter. Heerlijk als je dan een paar uurtjes kunt gaan slapen!

Kigali city
Vrijdag hebben Gerry en ik allerlei boodschappen gedaan. Dat is op zich al een belevenis in zo’n nieuwe omgeving. Wat zijn wij toch verwend met supermarkten waar je alles kunt krijgen! Hier moet je heel wat winkels langs voordat je alles in de tas hebt. Bij drie ATMs tevergeefs geprobeerd te pinnen, bij de vierde lukte het. Voor 200 euro kreeg ik 77.000 Rwandese francs, een imposante stapel papier!
Kigali is een drukke maar schone stad, gebouwd op zeven heuvels. Kleurig en geurig, echt Afrikaans! Er wonen bijna een miljoen mensen. De sfeer is rustig en vriendelijk. Kinyarwanda is de officiële taal. Echt heel moeilijk, je kunt er geen touw aan vastknopen. Hoger opgeleiden en jongeren spreken vaak ook Engels en soms Frans, maar wel met een stevig accent. Ik moet er erg aan wennen. Dat wordt nog wat als ik binnenkort iemand in het Engels ga interviewen!
Kigali is ook een veilige stad. Mensen die de wet overtreden, worden stevig aangepakt en dat helpt blijkbaar. Openlijke corruptie is er nauwelijks want zwaar strafbaar.
Rijdend door de stad verandert het uitzicht per heuvel en dal. De bebouwing varieert van chique villa’s en moderne flats tot zeer eenvoudige hutjes. Niet van leem, dat mag officieel niet meer. Afval op de grond gooien mag ook niet en plastic zakken zijn streng verboden. Op de luchthaven moet je de plastic taxfree tas omruilen voor een milieuvriendelijk exemplaar.

Er zijn heel veel geboden en verboden in dit mooie land, waar president Paul Kagame al 22 jaar de baas is. Binnenkort gaat hij op voor zijn derde ambtstermijn en de verwachting is dat hij moeiteloos herkozen zal worden. Je kunt van alles van zijn strenge beleid vinden, maar het heeft er wel voor gezorgd dat Rwanda zich gigantisch heeft ontwikkeld sinds de genocide in 1994. Met een economische groei van rond de 7% per jaar, in combinatie met politieke stabiliteit, geldt het land als een voorbeeld binnen Afrika. Ondernemers uit de hele wereld ruiken hun kansen en vestigen zich hier in groten getale.

Dineren op het dak
Vrijdagmiddag eindigde de werkweek van Gerry en JW na de nodige frustratie. Gedoe met internet en gigabyte-vretende netwerken. Daar werden de ondernemers niet vrolijk van! Tijd voor iets gezelligs dus: dineren bij het nieuwe rooftop restaurant van het Ubumwe Grande Hotel. Daar zit je dan, met twee aardige en onderhoudende mensen, bij een temperatuur van 25 graden, te genieten van heerlijk eten en een adembenemend uitzicht! Ik heb even heel intensief aan mijn dierbaren gedacht, misschien hebben ze iets van mijn geluksgevoel meegekregen…

Umuganda
Iedere laatste zaterdagochtend van de maand moeten alle inwoners van Rwanda verplicht in hun wijk (een umudugu) gemeenschapswerk doen, dat heet Umuganda (’t heeft even geduurd voordat ik die twee namen uit elkaar kon houden :-). Dat kan het opknappen van een straat zijn, onkruid wieden, klussen aan een gebouw, als het de gemeenschap maar ten goede komt. Het wijkbestuur beslist wat er aangepakt wordt. Umuganda betekent zoiets als: samenkomen met een doel. Het fenomeen bestond al in pre-koloniaal Rwanda, maar na de genocide heeft Umuganda mee gezorgd voor versterking van de gemeenschapszin en het onderling vertrouwen. Het is waarschijnlijk ook één van de redenen waarom het er hier zo schoon en ordelijk uitziet.

De Umuganda van afgelopen zaterdag in onze wijk (190 huizen, 840 inwoners) was een feestelijke happening. De nieuwe dorpspomp werd geopend. In deze wijk is ongeveer 75% van de huizen aangesloten op de waterleiding, de rest van de mensen moest vaak ver lopen om water te halen. De wijkbewoners hebben het geld voor de centrale dorpspomp zelf bij elkaar gebracht (ongeveer € 400). De ‘chef de village’ las de namen voor van de mensen die hebben bijgedragen, ieder naar vermogen. Beetje sneu misschien als je het geld echt niet kon missen en jouw naam dus niet wordt genoemd. Maar het stimuleert wel om dat wat je kunt missen te geven en er de volgende keer wel bij te staan.

Er hoefde op deze Umuganda dus niet hard gewerkt te worden. Na het doorknippen van het lint bij de waterkranen konden we luisteren naar een aantal ‘hart-onder-de-riem-speeches’. Natuurlijk allemaal in het Kinyarwanda, maar aan ‘witten’ wordt meteen een Engelse vertaler toegevoegd. De wijkverpleegkundige riep de aanwezigen op om veel te joggen en gezond te eten. Mocht je dan toch nog ziek worden, roep tijdig medische hulp in. Ze demonstreerde de bloeddrukmeter bij enkele mensen en iedereen klapte enthousiast bij een gunstige uitslag. Het wijkhoofd hield een gloedvolle speech over samen de schouders eronder zetten en gebruik maken van elkaars talenten. Hij riep de aanwezigen op om elkaar ‘vrede’ te wensen en de hand te schudden, zoals dat bij ons in kerken wel gebeurt.
Aan het eind van de bijeenkomst werd het volgende Umuganda project bekendgemaakt: gasflessen voor gehandicapte mensen zodat zij veilig kunnen koken. Ook moet er een stuk weg gerepareerd worden. Een social worker uit de wijk gaat volgende maand iets vertellen over haar project tegen kindermishandeling. En op 1 oktober viert de umudugu Patriottic Day, komt allen! Dan worden mensen die ledematen hebben verloren in de strijd voor het vaderland geëerd en gesteund.

Gerry en Jan Willem zijn gewaardeerde gemeenteleden, dat merk je aan alles. Maar op de grond zitten net als de meesten, dat mochten we toch echt niet. Na lang aandringen zijn we maar op een bank gaan zitten. Waar we nog even van moesten opstaan om speciaal welkom te worden geheten. Tja, je wilt het niet maar het gebeurt gewoon…

Ik vond het een indrukwekkende happening, deze Umuganda. Tweeëntwintig jaar geleden lag ook dit dorp bezaaid met verminkte lijken. Buren stonden elkaar op grond van afkomst naar het leven. Angst en afgrijzen heersten, de stank moet onverdraaglijk zijn geweest. Vele mensen verloren al hun familie. Je kunt het je gewoon niet voorstellen. Hoe anders is het beeld nu. Zo kan de zorgzame participatiesamenleving er uitzien, daar kunnen wij in Nederland nog wat van leren!

En verder...
Ach, ik maakte nog veel meer mee in deze dagen, teveel om op te noemen. Zoals het prachtige gezang, zomaar in een gebouwtje langs de weg. Een bezoek aan een expositie van moderne kunst. Een feestelijke bijeenkomst ter gelegenheid van de opening van het National Museum for African American history in Washington, waar we min of meer per ongeluk in verzeild raakten. Via een livestream verbinding waren we getuige van onder andere een geweldige speech van Barack Obama.

En mooi dat het hier is met al die heuvels en dalen mensen! Nu de eerste regen gevallen is, zet de groei en bloei in. En elke dag scharrelt een prachtig vogelechtpaar rond in de tuin: de white browed robin chat.