Dag 8 - 15 (1): Never again!
3 oktober 2016 - Kigali, Rwanda
NEVER AGAIN!
Samen met Gerry bezocht ik het Kigali Genocide Memorial Centre. This memorial is the final resting place for more than 250.000 victims of the Genocide against the Tutsi. A place for remembrance and learning, staat op een bord bij de ingang. Met een brok in de keel loop ik langs de borden met informatie en beelden over de Rwandese genocide. Een tweede expositie besteedt aandacht aan andere volkerenmoorden in de wereld: de Holocaust, Namibië, Cambodja, Armenië en de Balkan.
Dagelijks komen nabestaanden naar het Memorial Centre om hun familie te gedenken. Ook alle officiële bezoekers worden hier langs geleid. In de tuin liggen de stoffelijke resten van 250.000 mensen. Dat is tweehonderdvijftigduizend maal een mens, een man, een vrouw, een kind, een moeder, een vader, een buurman, een vriend. Het is niet te bevatten. Op de centrale herdenkingsplaats liggen grote boeketten. Het is er altijd druk zegt Gerry. Elk jaar staan in heel Rwanda vanaf 6 april 100 dagen in het teken van herdenken. Het werk staat dan op een lager pitje. Mensen worden geacht hun familie te bezoeken en elkaar te steunen.
De beelden in het Memorial Centre zijn gruwelijk,de feiten huiveringwekkend. Je denkt steeds: hoe komt een mens tot zulke beestachtige daden? Zit dat in ieder van ons? Toch voel ik hier iets dat ik ook in Westerbork en Auschwitz heb ervaren. Emoties zijn hier ten diepste doorleefd. Als je een dergelijke verschrikking overleeft en niet ten prooi valt aan haat en wraak, misschien kun je dan wel het beste in jezelf vrijmaken?
Janvier, de kok van Gerry en Jan Willem, verloor zijn moeder in de genocide. Hij was vijf, maar hij herinnert het zich goed. ‘Kan je zoiets ooit vergeten?’ vroeg ik hem. ‘No, no, zei hij beslist, we may not forget! Only if we remember the past we can build the future.’ Wat een wijsheid voor een 27-jarige! En hij is niet de enige die ik er zo over hoor praten. In de afgelopen 22 jaar hebben mensen, aangespoord en gesteund door hun leiders, geleerd met dit gruwelijke verleden verder te leven. Men is vastbesloten om samen verder te bouwen aan een veilig en welvarend Rwanda.
‘Never again’ is een kreet die je hier op verschillende memorial sites aantreft. Ook in de Nyamata Church waar we afgelopen zondag waren. Tienduizend mensen zochten in 1994 hun toevlucht in deze kleine katholieke kerk, denkend dat ze daar veilig waren voor hun belagers. De ingetrapte deuren en gaten in muren en dak getuigen van het tegendeel. Het moet een hel geweest zijn. In de kleine kerk staan overal banken waarop de kleren van de vermoorde mensen zorgvuldig opgestapeld zijn. In de kelder liggen rijen schedels en beenderen. De gids Rachel is blij dat zij dit verhaal kan vertellen aan buitenlanders, zegt ze. Dat is nodig. Opdat we niet vergeten en altijd waakzaam blijven. Seada Nourhussen interviewde in 2014 een aantal jonge mensen over de genocide. Dit artikel verscheen in Trouw van 7 april 2014. Ik vind het een indrukwekkend verhaal.
Ik vond het niet passend om bij dit verslag over koetjes en kalfjes te praten. In een volgende aflevering vertel ik wat er de afgelopen week nog meer gebeurde.
tige tank sister!
bij stil,goed dat je er soms aan wordt herinnert.
wat indrukwekkend jouw verhaal . niet te bevatten.
ik ben blij dat het goed met je gaat.
groeten en dikke kus van hans en anke.
in de voorbereiding op ons bezoek aan Gerry en JanWillem lees momenteel Een zondag aan het zwembad in Kigali van Gil Courtemanche. Zijn gedetailleerde beschrijvingen doen mij huiveren, het gevoel van walging is vreselijk, niet fijn vóór het slapen gaan. Je kunt nauwelijks bevatten hoe in de aanloop en ten tijde van de genocide de bedreiging voor veel mensen in Rwanda geweest is.... Ik vraag me ook af hoe het voelt om tussen de vele (onbekende) daders van deze walgelijke gruwelijkheden te verkeren, het houdt me bezig... Eerdere genocides, worden genoemd in het Memorial Museum: daarbij bedacht ik dat het op industriële schaal en wijze vernietigen van (groepen) mensen tijdens WO 2 de "luxe" kende van een machinale inzet; de onmogelijkheid hiervan door de armoede in Rwanda had de inzet van machetes en met spijkers voorziene knuppels ten gevolg. Ik lees hierna graag positieve en toekomstgerichte boeken over Rwanda. Graag jullie suggesties?
wat een indringende ervaring die je beschrijft over hoe je door ten diepste doorleefde emoties.. wellicht het beste in jezelf vrij kunt maken .. als je niet ten prooi valt aan haat en wraak. Lijkt mij een universele uitspraak die ik tot me door laat dringen!
Dank je en liefs Renée